Sustansian Kinemprende

Share

Guaha un` lepbloghu kada ratu hu bisita pahinaña pot esplikasion hafa tutuhon kinemprende. Era, ansias-yu` lokue` kumomprende hafa pasun kinemprende.

`Nai tali`e una kosa estague` primet eskaleran tutuhon hinisgan mañgomprende. Tali`e paluma ni gaige gi papa` hinerat kategorian “ga’ga’”. Dinanche i ta supone. I paluma gumugupu, gai papa yan piku gi menan iluña. Siña mohon ta po`lu na paluma lokue` i fanihe? Estague` na eskalera `nai ta tutuhon pumega gi klasen ga`ga`.

Para un` siña mamatinas disision, debi u guaha dos ideu pot akomparasion. Siña ha` bula ideu gi hinassomu lau `nai ti mamatinas hau disision, pues taya` disision. `Nai un` atan un` asuntu ya un` akompara yan i otru ya umafagcha` i dos, pues debi u parehu. Lau `nai ti umafagcha` pues siempre un` fattu gi mina` tres eskaleran hinisga—usun rason.

I puntu na hu bisita este na attikulu layeye pot mauleg na ehetsisiu i para ta offisiona inatan asuntun linahyan gi hilu` antau na hinisga yan estudiu. Atan hafa i asuntu, eksamina haf` tinateña, kau estudiau yan haf` ilelegña i estudiu, hafa hinasson i pumalu kontra yan fabot. Manu na patte dinanche. Gi hilu` pinasensia yan hinimidde siempre mas antau todu ta petsige na asunto-ta.

Hagas bisioghu sumehan ñaihon pot para bai` ebalua, analisa yan komprende i asuntu. Ni u kikilulog mage gi halom rimulinon aplacha` na fache` sisonyan hasupak, siempre u klaru dispues `nai ketu i milag hanom. Pasensiaye pot para ta atbansa kinemprenden tautau-ta.

Inadisguston Mañgatoliko

Hu taitai, ebalua yan analisa i disniskontentu entalu` mañgatoliko yan archbishop i Diocese Hagatña. I mafotman un` grupu ha demamanda eksplikasion gi `nos kuantos asuntu pot para u asegura na numa`lu tatte inetnon mañgatoliko. Si Archbishop Anthony Apuron ha ñega umoppe finaisen tautauña dispues ha kolat ñaihongue` gi halom ridondu.

I asuntun che`chu` tautau ya guiya solu si Apuron siña muna` katma tatte i chubaskun yan lañgat inadisgustu pot lamayot patte ha tobus gi un` banda dimas de u eksplika dibuenamente ya u rikohe gi hilu` hinimidde i tautauña gi hilu` sinsiyu na diniseha.

I grupon mañgatoliko ni ineluluye as Señor Greg Perez yan David J. Sablan sinsiyu na dineseha guaha para una` guaha pas, inafamauleg yan satton na inetnon mañgatoliko sa` hagas metgot dinaña natibu gi tradision relihion niha deste antes.

Debi si Apuron u pula` i ginatdun ensegidas gi hilu` klaru yan sinsiyu na ineppe. Munga na pot heñiun presonidu umapgau mas i tautau-mu. Taya` presisu na para u fan matrata kulan naufragu. Chogue este gi hilu` hinimidde yan kinemprende!

Si Yuus Maase` Nan Upe

Didog ha gomgum korason-hu madisponen tiahu as Nan Upe` (Guadalupe P. Manglona) pa`gu na semana. Ensegidas ha baba bintanan yine`ase` yan tinayuyot gi un` tiahu ni sumakrifisiague` para u ayuda ham `nai matai si tatan mame gi 1955.

Megai na ayudu hana`e ham guihe na tiempu yan tihun mame as David M. Sablan. Deste magagu, salape yan kosas siha mana` fan mafattu ginen Guam para mantension mame. Ti apasiyon ayu na ayudu siha piot i oppan na sensian yine`ase ginen korason niha gi numesessita ayudu.

Ginen ayudun niha mina` siña in` tampe tatautau mame yan manachu ham gi todu kareran mame maseha sumen chatsaga ayu na tiempu. Ayu na sensian kilisyanu sumen ti apasiyon. Mit besis mas na bendision ginen hilu` para siha pot ti ma-upus lumagnos kanai niha gi man-chatsaga.

Lokue`, kada mattu mage Saipan ha bisisita i defunta nanahu, tatnai fatta. Ti maliñgu respetuhu nu guiya ya magahet tiahu ti siña hu apase tatte todu ayudumu siha.

Lau bai` tayuyute hau diariu gi nobena-hu St. Jude ni hu tucha deste 1997 ya tatnai masge` tinayuyot-hu deste ayu na tiempu. Man-pinite ham ya i lagu` mame umarega gi mapagahes ya u fresku kareramu hulu` gi lañget para un` resibe un` guaguan na premiu. Si Yuus gachoñgmu. Si Yuus Maase` pot todu Auntie Upe`. Si Juñan Denañg yan familia.

Man-malag na trosun man-sañgan (speeches) man-gugupu ginen hegsu` I Deni gi mapos na Lunes. Hu e`ekuñgog i ekun pineduñg palabra siha taimanu rinisaken tasi. Palabran esperansa lau i hagas problema sige ha` ma-umenta ya puede magahet guaha satton na satbasion.

I lehislatura taya` nuebu na kinemiten para umachogue che`chu` linahyan fuera ke para u fan mafanague i man-nuebu na membro bailan “fayao” yan “kumahat” gi entalu dos guma`. Ai, ta ekstende magof na felisitasion gi nuebu na batkadan man-ma`gas. Siempre tali`e dispues haf` para umachogue. Gaige ha` i guatdian i sagua`. Si Iku.

John S. Del Rosario Jr. | Contributing Author
John DelRosario Jr. is a former publisher of the Saipan Tribune and a former secretary of the Department of Public Lands.

Related Posts

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.