Presisu na areglu

Share

I suprimu na kotten Marianas ha punu` hatsadan 80 pot sientu para offisiales siha guine. Ha apunta klaru na ti matatiye i ginagagau na areglu gi papa` pettinenti na probision konstitusion.

Na ti man-manhula` para uma-onra letran i konstitusion yan lai i tanu`? Manu na kañada `nai man-abag hamyu gi ti maput na finu` Eñglis? Taya` eskusu che`chu ignorante guine na asuntu!

Mauleg ta rehistra hamyu gi NMC ya in` chili` English 93 sino 94 pot manaitai yan mañgge`. Dios mihu!

Programa: I Medicaid—ayudun apas hospitat para i mamopble–siña ma-utut gi otru sakan. Kontodu Obamacare guaha planu para umaribaha `sino utut enteramiente.

Tihu tuñgu` kuantu gi tautau-ta mangaige gi katkuet programa. I fondun Medicaid para Marianas ennau i $13 miyon gi sakan. Mauleg sa` guaha tumagam i asuntu para umasusteni siakassu na maliñgu fondun federat.

Makat na obligasion gi halum tagpapa` na suetdu ni magagana ni kase 15-mit na empleau gi enteru atkipelago. Rimulinu gi apas kau utilidat, neñkanu` pat apas hospitat `nai ni unu soplu gi todu tres obligasion.

Kandidatu: Kada kabayeru ha atan finaposña deste ke ha deklarague` kandidatu. Megai besis `nai ha atan papa` apuya`ña yan solu kuestion: Mangana-yu` mohon? Taya` ineppi mina kulan nubladun mapagahes gi halum hinassoña tula noche.

Animu i prohimu macho`chu` diariu mañgombensi botadot. Guaha klaru na ineppi, guaha pot para un` dinispacha ensegidas, yan guaha nukeru-gue`. Patte este na mattiru guine na offisiu. Lau yangin guaha botasion pa`gu, siempre ta tuñgu` haf` i resutta kontodu kau inatbola hau ni botadot.

Kanset: Na`chatsaga na ripot pot man-hoben (17 añus para papa`) ni man-nina`ye chenot kanset. I 18 na famaguon mampus megai na numeru pot kanset. Debi CHC u petsige estudiu haf` tinateña este kontodu simiyan daibitis.

I sigundu aminasu (daibitis) anog na `nai sige mona i pahariyan natibu menus ha lagnus mafanana`an “insulin” ni yumayag neñkanu` yan asukat gi halum haga`ta. Hafa umafuetsas finatsu gi pahariyan natibu? Mauleg uma-estudia lokue` este yan rekomendasion haf` satbasionta ginen este na aminasu.

Na`chatsaga lokue` i sige ha` ma-umenta numerun tautau-ta ni dispues man-matai rehiñion niha. Uttimoña makina (daialasis) muna` gagasgas haga` niha pot lumenus tres dias gi semana. Makat na chenot `nai todu ha utut diariu na pinetsigen tautau-ta siha.

Relihion: In` hassu estorian i biblia `nai malofan i Saina gi kantun tasi ha espipiha haye para u koni` para apostolesña? Ha ayeg i mas mamopble na peskadot yan lancheru. Ha tagu` lokue` na u polu todu guinahan niha yangin para umadalalag.

Repara i klasen tautau ni ha ayeg. Ni unu afamau, riku pat tatkilu` puestoña. I mas manbahu na tautague ha konii`. Man-hanau dispues para un` hogsu` `nai ha tutuhun fumanague haf` finatoña kumu lahen Yuus Tata.

Dos lini`e-hu ginen este na disision: hinimiddi yan yine`ase`. Atan i prohimu-mu kumu tautau ya unna` geftau hau yangin gai chinatsaga. I mas manbahu ha ayeg yan hafana`gue kumu apostolesña ni mañaunau gi finana`guen tinagu` Yuus Tata. Appottunidat para i pepble umadelantague`.

Este asuntun karitatibun tautau ti ayu i mafattu ginen hiyuñg tat kumu nina`en atuñgu` fina` suette. Gaige sustansia-mu gi korason-mu. Poresu na gi hilu` pinasensia atan maisa hau kau enfin gasgas intensionmu.

Gaige todu sustansia-mu gi disision ginen korason-mu. I ginen halum mas presisu! De hemunus de galun gi tatautau-mu! In` hassu `nai mattu i Saina yan man-apostoles ya mañena sin mafagase kanai niha? Puntu? Ti bali gasgas kanaimu `an aplacha korasonmu!

Obligasion: Man-mafana`gue hit pot i Saina deste dottrina kontodu halum guma` familia ni mañaina-ta. Diberas, kuattru añus dumimu-yu limisayu yan mañeluhu.

Obligasion finana`gue gaige giya hagu pa`gu kumu saina. Na guaha tiempu para un` adelanta linala` espirituat gi famaguon-mu pot para u fan eyag gasgas na disposision.

Ti apasiyun na benefisiu para i patgun i ha fondu añklan espirituat kumu fitme na achu` konsensiaña yan ma`lag na luserun ha`aniña.

Sinparat: Sessu un` ñietun diñga` ha soda`yu` mananaitai pat mamañgge` gi komputa gi barandan. Sen manrepara na patgon. Un` talo`ane hafaisenyu` haf` na todu i tiempu gaige suabe na dandan mientras mananaitai pat mamañgge`yu`.

Hu esplika na kulan para u esgaihon muna` katma yan pasifiku hinasog-hu kosake siña baili`e klaru haf` i asuntu gi menahu. Fitme na eksisiu gi pa`gu manana si Yuus ni hu tutuhun gi tinayuyot diariu. Dispues `nai hu tutuhun manaita gaseta yan otru siha asuntu. Hu ayeg haf` impottante para bai analisa duranten hinanau ha`ane. Esta lagse` este giya guahu na eksisiu.

Linau: Siña ha` ti in` repara lau Japon ha nanañgga i mas dañkulu na linau. `An pañgpañg lamegai para u fan pininu` mientras i destrosiu dañkulu. Tihu tuñgu` kau u danchi hit este na linau pot gai chinagu` yan Marianas. Lau i destrosiu seguru na ha affekta metkau bisita sin ditension.

John S. Del Rosario Jr. | Contributing Author
John DelRosario Jr. is a former publisher of the Saipan Tribune and a former secretary of the Department of Public Lands.

Related Posts

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.