Noche buena

Share

Haf` signifikasion ha`anen Noche Buena? I mafañagun I Niño Jesus as nanaña Santa Maria ni inakompañia as tataña San Jose.

Estague` i sentrun selebrasion ma`lag na pueñge `nai mafañagu i Nanalibreta! Man-ina un` ma`lag pution gi hilu` liyañg bilen kumu luseru ni fuimatta gi enteru elmundu i finatton I Sainata.

Segun i estoria, memegaiña gi umaligau i lahen Yuus guihe na pueñge mamopble. Mapokate chagu` lugat para umali`e i Niño! I liyañg `nai mafañagu gaige esta pa`gu na tiempu.

Huñgan, animu na preparasion para ha`anen Noche Buena, kompliañus i Niño Jesus, tradision relihion mañgatoliku siha guine na atkipetlagu.

Mientras tantus, hu e`ekuñgug “Puengen Yuus”, un` bonitun kanta ni muna` oppan i mafañagun i Niño Jesus. I finattoña tutuhun dignu na pinetsige yan satbasion para i tautau siha!

Guaha `nai hufaisen maisayu` haf` para ta susede `an ti mattu i Saina mage gi tanu`? Siempre man-mama` bote hit gi halum man-dañkulu napu gi taduñg tasi ni uttimoña mañogñug. Maliñgu i digno-ta kumu tautau.

Agradesimientu pot disposision Yuus Tata ni muna` fattu uniku lahiña pot satbasionta. Mit grasias gi Saina!

Ayudu
I sensian natibu motmut ina`ayuda yan gineftau mina` likidu tautau-ta gi kinalamten unu yan todu. Metgut i sensian yine`ase` gi korasonta piot para i man-namase`.

Desde antigu na tiempu, tautau isla geftau gi tautauña, gineftau ni sumede adelantu gi kinalamten natibu. Ga`oghu umayuda haye na prohimu ya u klaru konsensiag-hu ke bai upus pot estauña. Sensian kilisyanu!

Finu` man-amku` “I tanu` ridondu”. Haf` kumilulog huyuñg gi agapa` siempre u fattu tatte. `Nai ha birague` hagu gaige! Kumeke ilegña na pasensia hau gi prohimu-mu sa` parehu hamyu tautau. Felis Noche Buena para hagu yan familiamu!

Futtuna
Guaha `nai hu atan mona haf` futtuna-ta 20-50 añus yan pa`gu. Lau gaige i asuntu gi haye kabisiyu gi hechuran planu. Gi pa`gu mauleg kinalamten komunidan bisnis.

Lau haf` ya maribaha `nai gigigu yan poduñg fondu gi kaha? Estague` na puntu muna` presisu preparasion planu. Debi u guaha otru maneran satbasion para `an siakassu na lotgun i presente.

Tinilaika
I finattun “hi-tech” pot usun computer (komputa) yan otru siha trastes tumulaika mondun cho`chu`siha guine. Dañkulu lokue` na tinilaika ha pega gi ha`anen famaguon yan hita mismu.

I Internet kabales na infotmasion guaha desde gaseta yan otru siha asuntu ni libianu un` taitai. Kontodu mafanana`an “email” (katta) ni siña unna` setbe yan famaguon-mu gi un` sigidu. Siña lokue` in` pega litratun miyu mientras sige i konbetsasion.

Dos gasetan nasionat hu rikononose kada oga`an: Washington Times and Japan Times. Kabales na gaseta ginen enteru elmundu gaige gi todu dos.

Dispues `nai hu ayeg asuntu para bai analisa `sino estudiaye para materiat taimanu i gaige guine na pahina. Diariu na eksisiu pot mas ke 46 añus i manaitai yan mañge`. Mauleg na eksisiu gi usun kabesa `sino mantaftaf hit manhafat-ta gi inamko`ta.

Lemai
Malofanyu` gi hagas soñgsuñg para bai li`e haf` na tinilaika guaha desde ke indiñgu. Dididi` matulaika i lugat lau gagaige ha` i dos troñkun lemai ni sumetbe manadan familia antes.

Esta hana` mahalañgyu` pot sessu in` bisita `an mantai `agun ham hinegsa` guihe na tiempu. Entre masotne `sino saibog para usun i tropa. Piot ya lasneg ñaihon, paire `an masaibog yan niyog. Adahe `an mañalañg ham. Kontodu i gai lemai in` lalaladde!

Mauleg na `agun ya dimas de tafan matman kase dinanche `an tatanume todu lugat lemai. Paire na katsun `agun familia gi tiempun ha`ilas! Chage tumanume tatten guma` para usun familia dispues.

Finagpu`
Gi finagpu` misan gayu man-na`lagu ham kafe ya in` usune yan choda sino sune. Amotsan Champion! Ayu ha` guinahan mame gi finattun Noche Buena! Lau ni unu sumeha umaksepta haf` guaha gi lamasan senan familia.

Kase `las tres gi talo`ane `nai mafattu i Niño giya hame. Namagof i motmut na felisitasion Noche Buena ginen grupun i Niño! Tai malefaghu ni kantan Niño ginen i chagu ni sige guatu giya hame. Fitme yan ma`ug na felisitasion para unu yan todu!

Nino
Desde ke estaba gi tiyan nanaña, machanda. In` hassu `nai ni unu muna` halum si Santa Maria gi gima` niha? Dispues tinatiye `nai makotte as Ponsiu Pilatu, masentensia sin umisau, makastiga yan mapunu` gi kilu`us?

Sumen natriste ayu na patte gi ha`aniña i Sainata. Lau para todu mattiru ni unabes `nai sumeha. I finataiña yan lumala`ña sumatba futtunan i tautau siha gi enteru elmundu. Tai achaigua na sakrifisiun mattit! Haf` mohon futtuna-ta sin sakrifisioña?

Ginen tai achaigua na sakrifisioña sumustene dignun tautau—kada unu giya hita—pot mantai nina` siña hit kontra tinailayen paganu na atoridat.

John S. Del Rosario Jr. | Contributing Author
John DelRosario Jr. is a former publisher of the Saipan Tribune and a former secretary of the Department of Public Lands.
Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.