Konfitmasion

Share

Kuattru na metgut pagyu dumestrosia tano`ta deste 1968. Tat troñkun hayu yan tilifon ti hinilug ya pinarada gi edda`.

Lau gi todu este na iran mañglu` ni unu umestotba estatuan i Sainata gi hilu` i katedrat Chalan Kanoa. Konfitmasion na tai achaigua i fuetsan Nanalibreta!

Asuntu: Ti siña hu pega kalulothu gi asuntu pot signifikasion i pagyu guine gi alacha. Guaha bumoluntariu na kase uttimu señat para hita gi disision entalu` kuttura yan casino.

Taya` tinatet-ta felis na ekspirensia pot bisnis casino lau motmut estoriata gi magof yan trañkilu na hinanau tautau isla. Estague` dichu asuntu ni hita solu siña dumispone. I uttimu disision gaige gi dos patman kanai-ta kumu tautau isla!

Konkabidu: Ma-akusa i mayot iya Luta na hana setbi fondun publiku para inasoda` yan achagma`ña giya Saipan, Guam yan San Diego.

Lau guaha fondun para Romeo and Juliet? Manu gi probision konstitusion tiha komprende pot usun appropriasion fondun publiku? Pot “I Luff You” un` abusa inapasen taxpayers? Haf` `nai ti inna setbi email sa dibatdi?

San Lucas: Bes enkuando hu taitai i Santa Biblia espesiatmente tinige` San Lucas (St. Luke). Guiya este na santos i finenina tumuge` kumu periodista fina`pos i Sainata yan man-apostoles siha dispues de manhanau.

Gi hilu` pinasensia, ha soyu` hit si San Lucas para tafan patte gi estoria para u guaha mas appresiasion haf i masusedi. Mauleg na sineyu`. Yangin in` offsiona tumaitai haf` tinige`ña siempre in` seda` na timapot esplikasioña pot tinagu` Sainata.

Kuttura: Dumaña` kutturan natibu yan hinalum kutturan relihion gi bandan katolisismu. Gi hilu` este na dinaña` areglu `nai ta mueba umadelanta ha`anita gi pisun echu che`chu` mauleg na kilisyanu. Estague` muna` felis hinanau-ta dispues de hinalum Españot.

Ti hana` matmanyu` i libianu na dinaña pot deste antigu na komunidat Chamorro metgot i finana`guen respetu. Estague` i pisun amtau na adelantun tautau-ta deste antes. Motmut akonsehun respetu!

Sensia: Hana` fan dimu hit si Yutu lau tiha hulug i metgut na sensian natibu umaregla tatte ha`aniña. Gigon kayada, tatutuhun muna` gasgas todu dinestrosian pagyu. Makat lau ni unu sumeha ginen este na obligasion.

Magahet na si Yutu ha displanta otdinariu na selebrasion Noche Buena. Lau manteni fitme i haligen i kilu`osmu ya in` kontinua man-mamokat. Siempre un` fattu gi fina` nuhuñg yan fresku na mañglu` `nai siña hau dumeskansan ñaihon. Taya` siña dumestrosia i metgut na sensian natibu pumetsige umaregla tatte destrosiau na ha`aniña.

Liñguahe: Hu ekuñgog dibaten kandidatun gobietnun iya Guahan antes de eleksion gi ma`pus na mes ni makondukta gi finu` Chamoru.

Ni kuestion `sino ineppi komprendiyun. I kuestion madagau chagu` mientras i ineppi kulan finu` Latin! Ni unu hihot gi pituman liñguahen Chamorro! Lastima!

Anog haf` bidaña i anaku` na diniskutturan usun otru liñguahe gi natibu! Mauleg umarepara este na finatsu gi dichu pinetsige para u gu`ut yan susteni haf` kutturan Chamoru. Gaige este gi dos patman kanai miyu!

***

Ayudu: Mauleg na tautau mamila pot ayudun food stamps guine gi mapos na semana. Guiya este na grupu i ti rumesisibe regulatmiente este na ayudu. Namagof i assistimientu ni muna`e tautau alibiu gi halum didog na chinatsaga.

Mansuette hit ni ayudu siha ginen i FEMA, militat yan otru siha inetnun ni ensegidas manhuyuñg gi señgsoñg. Konsidera `an ginen fuetsata `nai para ta tutuhun pumega tatte otdinariu na ha`anita. Makat!

Chatagmag: Hu offisiona umesgaihon halum i nuebu na ha`ane `an chatagmag. Libianu huli`e kau ma`lag pat nubladu i mamamaila` pat fresku, maipe `sino figan i dia.

Gi mismu tiempu hu ayeg haf` para bai tuge` guine na pahina gi gaseta. Hu taitai, analisa, yan pesa finu` tautau-ta siha antes de bai tutuhun sumuhun lapeshu.

Gi lemlem tautau hu ekuñgug haf` otru man-masusedi gi komunida. Huna` guaha lokue` tiempu para grasiosu na konbetsasion yan nietu(ta). Dispues `nai hu tutuhun umanalisa haf` siha na infotmasion mattu giya guahu antes de oran deskansu.

Hinimiddi yan pinasensia presisu gi todu pinetsigen para ta adelanta ha`anen tautau-ta siha. Dimas, atan manu `nai siña hau man-ayuda ya un` saunau umatbansa kualidat linala` tautau-ta siha. Sensian imbidiu yan finatane` tai kampu gi che`chu` linahyan.

***

Huli`e empleaou CUC animu man-na`tachu tilifon giya As Gonno. Adumididi` siempre una`lu tatte regulatmiente setbisiun kandet yan hanum. Gi halum destrosiu ni todu manpinalala`e, pinasensia solu sahyan gi pa`gu. Agradesimientu para todu ahensia ni mandaña para uma-assiste i publiku.

John S. Del Rosario Jr. | Contributing Author
John DelRosario Jr. is a former publisher of the Saipan Tribune and a former secretary of the Department of Public Lands.

Related Posts

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.