Impottansian kredebilidat
Man-estaba `nos kuantos man-edukau na famaguon-ta gi lamasa sige man-adiñgan pot sustansian kredebilidat (credibility). Namagof na eskalera `nai madiskute i asuntu pot metgot kinemprende yan kinimiten niha haf` na sumen impottante este na bittu gi offisiat publiku siha.
Ilegña i unu na i palabra debi u gaige bittun unestu, hoñgiyun yan añgoghuyun gi tautau gi todu pinetsige. Debi i tautau u komple kabales haf` fino`ña gi aksioña. Gigon masge i tatatte pues ti añgoghuyun fino`mu gi otru. Ni para muta` katu tai bali.
`An ta bira guatu gi inefresin manma-elihe repara sa` todu man-mamatkilu `nai ta tutuhun kumuestiona haf` na ha hatsa sueddun niha ya manmalefa ni 13-mit na empleau ni gumagana sueddun popble taimanu pinila` federat. Achog tana` suha sueddun otdinariu na empleau, i manma-elihe para u gana $61-mit mas ke otdinariu na empleau. Estague` na puntu ti komprendiyun!
Malag manu i sensian kredebilidat guine na fache` sisonyan? Na la agañg sa` mampos ñañgun ineppin miyu!
Attikulu Dose
Kada minañgau pulan ta diskute Attikulu Dose `ni lumimitte dueñun tanu` guine gi natibu.
Mana` patte este gi papa` kontratan inakonfotma yan America (Covenant) pot proteksion natibu. Menhalum na probision pot mampus mandikiki` petlas atkipelagon iya Marianas.
Gi hilu` este na intension, hagas areglun tanu` guine i gaige dueñun i tanu` gi petsona `nai solu guiya siña dumispone propiadatña. Ennau na disposision ni unu siña umentalu`e. I uttimu disposision gaige gi dueñun tanu`!
Lau este na direchu gini`ut uttimu disposision ni Attikulu Dose gi haye siña un` bende ni propiadatmu. Kumeke ilegña na tautau tanu` ha` siña un` bende. Ti siña un` dispacha gi tautau hiyuñg.
Gi mismu tiempu i puntu hagu i dueñu. Kuestion: siña chinema` hau haf disposision-mu ni Attikulu Dose?
Hinemlu`
Kulan ta pupulan haf` para uttimoña i Obamacare pot ayudun apas hinemlu`. Sige asuntu siha mana` fan siso` amaka gi sanhilu` na guma kongresson iya America. Mientras tantus, sige i rumesisibe este na ayudu machukan futtunan hagas man-malañgu, i man-malañgu pa`gu yan ayu para u fan malañgu dispues. Puede i uttimu resulta u faborapble gi man-inutet, man-amku` yan ti lumañgag apas hinemlu` gi hospitat-ta guine.
•••
Mina` makat maseha haf` na tinilaika gi Obamacare para i man-amku` yan retirau pot esta masimientu i magagana kada mes. Esta ti u kahulu` `sino umenus haf` magagana pa`gu. Poresu na makat `an para u guaha maseha haf` na subida gi gastun insurans (insurance) hinemlu`. Puede lokue` u guaha mas mauleg na setbisiu para todus.
•••
Gi katkuet manera makat yan guaguan gastun hinemlu`. Piot ya sumaunau medikun espesialista un` ratutu ha` kahulu` gastun i malañgu. Kada biahe `nai ha upus halum i pettan i malañgu libianu ha tasa $750 gi ora. Hombre guaha `nai mafachaleg na i medikun korason un` operasion nahuñg para u famahan un` Lexus! I puntu: `nai mattu gi attension medikun espesialista hoñgge na guaguan!
•••
Este minalañgu, piot `nai un` resibe diplaman “tufai”, ni unu u soplu `nai maliñgu hagas fuetsudu na sensin tatautau-mu. Mas ñaba` kinalamten-mu. Dispues, guaha na uma`achaikag hau yan hagu mismu! Debi un` sattun oran usun komun sino ti un` gacha guatu, finalaguaihon hau. Dios mihu!
•••
I tinilaika siha gi inamko`ta guaha `nai makat ta aksepta haf` mattu. Lau i pañgpañg napu un` klase ha` suniduña. Siempre tiniguñg napu u sige halum estake machalapun gi hilu` unai.
Dispues, i hinanau ha`ane esta pa`gu ti matulalaika: kahulu` i atdau gi sanhaya, machum gi sanlagu. Kulan hinanau tautau: mafañagu, luma`la` dispues madispone. Natutuñgu`yu` `an kahulu` i atdau gi sanlagu!
Inasi`i
Gi todu finapos-hu `nai maluñu`yu` gi sisonyan tinailaye magahet na man-gu`otyu` mahetog yan inemug pot tautau-yu` lokue`.
Un` talo`ane gi halum katma yan hinimiddi hu asi`i todus i humasñgune-yu` desde pinatgon-hu. Hu konduse halum i Saina gi korasonhu ya hu sotta todu gi disposisioña. Kanaha` hu upus i lañget `nai mattu ayu na siñienten ñahlalañg giya guahu.
Libre espiritu-hu desde ayu na talo`ane. I tinayuyothu huna` sasaunau kontodu man-enemiguhu. Esta namatman sa` uttimoña hu gofli`e prohimuhu ni hagas hu beñga.
Hu tayuyute lokue` na guiya mismu hu soda` kampu gi korasoña umasi`iyu` pot tailayen dinisehahu nu guiya. Fan dispensa para un` madispensa. Tinagu` i Saina este ti tinago`hu!
Ekun Tano`hu
Gi chagu` na eku hu huhuñgog kantan Hawaiian “Isle of Golden Dreams”, unu gi mas afamau na sunidun iya Aloha State. Ilelegña patte na hu huñgog ekun bos tano`-hu, kulan ha a`agañgyu`, i gatbu na tano`, tai atparehu na islan oru gi guinefihu.