Destrosiun Lina`la` Natibu

Share

Esta mafitma lai i aktun casino pot para umanana`lu i ma-utut na pagamientun man-ritirau yan otru siha obligasion. Ha danche si Gobietnu Eulogio S. Inos i umapu` gi este na prinipone pot para u apprueba industrian casino ni dos biahe mapunu` ni publikun Saipan.
Gi primet lugat, tai atoridat si Inos umutut pagamienton man-ritirau segun i mandatun lai konstitusion. Anog na taya` respetu gi espiritun lai. Masedegue` umenfuetsa i lai lau ni manu `nai gaige na manae`gue` atoridat man-utut pagamientu.

Mampos hana` tristeyu` este na sinisede `nos pot guahu lau para memegaiña ni ti lumi`e defektun un` lai `nai ta sedi mayamag trañkilidat tautau-ta gi haf` guinahata. Pot kuattru sientos años man-la`la` hit gi halom pineble lau ta suñgun numa`e animu pot famaguonta.

Kulan ta choneg huyuñg gi trañkan tailaye i futturon famaguonta. Estague` i mas triste na ha`ane para guahu solamismu. Puede in` repara na debi tana` la anaku` fan atanta pot i manatatte na pidasuta siha.

Finatton Chatagmag

Gi diariu na finatton taftaf oga`an, sige adumididi` ta kaikai` hit para tafañga hulu` man-na`lagu kafe yan amotsa. Megaiña besis `nai man-listu hit fumana` ha`anita.

Lau pa`gu na biahe maliñgu gi halom manadan tita huhulat na obligasion haf` para ta apase `sino letke pot otru nesessidat. Kandet pat neñkanu`? Haf` ya ni unu gi dos siña sa` linachai ni ma-utut sueddon 25 pot sientu gi sueddon man-ritirau ni hinegse otru siha hatsada?

I miserapble na modun linala` oppan yan titiñgtiñg gi todu i señgsoñg. Megai na familia pumadedese didog na chinatsaga pot diskuidon man-sabiu gi hegsu` I Deni`. Mattu este na pinadese lologlug gi puntan satten na kontodu tampe siempre u gupu ginen sagaña. Kontodu inadisgustun familia finañagu sin presisu.

Guaha satbasion lau ni unu umi`ina sa` mantinane` ni asuntun casino. Poresu na mayute` gi un` banda diberas na areglu siha. Puru balakon yan bakan casino gi todu atmos banda ya man-a`añañgon kuantu para hagu na pasalubuñg. Dios mihu!

Man-namase` famaguonta

Ti ensegidas anog, lau siempre u fan man-dispone man-ma`gas ni ma`gas inetnon kriminat gi operasion yan disposision casino guine. Gigon man-mafahan, maulegña tailaye ya man-mafondu todus linala`ta. Magpu` lisayon taloane kontodu pupueñge.

Estague` na mañgañite i ti a`anog pa`gu gi konsiderasion aktun casino. Atan ya in` fan adiñgan a`gang yan klaru na umarespeta disision publikun Saipan.

Siña ha` ti hulie` este masusede gi linala`hu lau ti umahñau siempre u masusede. Estague` na ha`ane i mas triste para i natibu `nai man-mafa` esklabu ni kriminat ginen hiyuñg. Dañkulu tinayuyot-hu na ti umasusede i esta hulie` gi siñienten taduñg gi estomaguhu.

Haf` na para ta guiguife i titana` siña? Guaha binabaña ta aksepta haf` guinaha-ta? Kau mampos sensian hasupag na esta titalie` fotte na defektun industrian casino? Monhayan hu komple obligasiohu kumu responsable na sudadanu. Maila` tafan apipet ya ta tagam pot uttimu besis un` dañosu na kulebla ni para u destrosia futtunan famaguonta. Si Yuus Maase`!

Disision publiku

Areglo gi hilu` sanu na disposision che`chu` linahyan iya hululu` gi todu konsiderasion aktu gi lehislatura. Ti este masusede gi gotpe na inapprueban aktun casino. Anog na mampos chathinassu sa` ha yamag i disposision publiku.

I interes otru mana` ha hululu` na biahe. Poreso na ma-alulayeye mapega estampu` niha gi aktun casino. Taya` respetu gi disision publiku ni pot dos biahe ha punu` asuntun casino.

`Nai ha chule` i publiku i asuntu ya ha pega disisioña, haf` na para in` fan duda haf` sustansian ayu na disision? Na ti man-chinile`guan hamyu pot taya` inañgoghu giya hamyu? Poresu na hana` suha ya guiya mismu dumispone.

Este na mañan insuttu kontra i publiku oppan i taya` respetu gi disposision linahyan. Ke lau hafa gi “No” ti makomprende? Tinilaika gi sentimentun publiku? Hombre atan manu `nai in` pega ha`anen niha sa` hamyu umareglaye pisu gi linala` miserapble. Este na tinilaika ginen hamyu!

***

Mauleg i man-sabiun hegsu` I Deni` na umatuñgu` na i publiku ha sen tuñgu` klaru haf` asuntoña. Muñga man-e`suette gi lachen guinifen na`tatah na guinife. Siempre i publiku `in fan finanu`e haf` sentimentoña kabales pa`gu na Nobiembre. Ni kuantu na “biba” ti umatulaika sentimentoña. Debi u biliba yan chalapon i man-tai respetu ya u gu`ot i tumuñgu` man-respeta.

***

Dispues, haye gi entre 29 na membron lehislatura tumuñgu` kabales bisnis operasion casino? Haf` na para in`fa` keketuñgu` i in` tiñgu` ha` na ti in` tiñgu`? Mauleg na ihemplo publikamente i bachet para u pipipet otru siha man-bachet? Manu na eskuela `nai man-eyag hamyu kuentas?

John DelRosario Jr. is a former publisher of the Saipan Tribune and a former secretary of the Department of Public Lands.

John S. Del Rosario Jr. | Contributing Author
John DelRosario Jr. is a former publisher of the Saipan Tribune and a former secretary of the Department of Public Lands.
Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.