Chatsaga na karera
Contributing Author
Diariu humanau i amiguhu machochu’ giya Mañagaha. Sumasaunau mamulan bisita-ta siha ni man-nanañgu. Kada dia fotgun kasunesña sa’ debi u halom gi halom tasi. Magof ni chicho’ña sa’ lamegai gi Disiembre na mes bisita man-mattu.
Dispues de ha bira siha i turista halom gi tanu’, ma-aregla i lugat ya maprepara talu para i sigiente dia. Man-ma-udai gi uttimu bote halom gi finagpu’ cho’chu’. Ni unu gi bisita tumuñgu’ na didog na pinadese humohogse tautau-ta siha guine gi halom rimulinon sumen baba na ekonomia.
I amiguhu ayu minagofña i gai chechu’-gue ’nai ha sosoda mantension familiaña. Ti ma’lag atdau umestototba fan ataña soluke kuestion: Kau u guaguaha’ mohon chech’ña pat u mana’basta yangin mas menos bisita ginen Japon yan otru lugat siha? Kau u homlu’ tatte i industrian turista ni sessu mueye’ gi pisu?
***
Kuestion cho’chu’ i dañkulu na asuntun todus piot i nuebu na mana’ fan basta gi bisnis siha ni humuchum pettan niha. Mas dañkulu rimulinon chinatsagan empleau gobietnu ni lumilie’ dañkulu maribahaña rinikohen kontribusion tax gi sakan deste $250 miyon gi alacha papa’ esta $120 miyon.
Man-finagchae’ los prohimus ’nos kuantos trompison chinatsaga gi hechuran dibin gobietnu gi programan man-ritirau, ma-utot oran cho’chu’, guaguan utilidat, kumahulu’ fektus nesessidat, gaselina yan otru siha gastu. Gi mismu tiempu, i sueddo maribaha. Lamegai lokue’ man-pinalo’pu’ maliñgun primet na guma’ familia. Taiguine chiña papa’ chinatsagan i tanu’. Lau na ti guaha man-ofrese “better times?”
***
Mampos ha chu’otyu’ i maliñgun primet na guma’ familia. Man-dinisplanta este siha na tautau-ta ginen trañkilidat palasyon familia. Todu hagas pinayon niha gi halom gima’ niha matulaika piot ’nai man-sensaga gi gima’ chelu ’sino parientes.
Kulan hu huhuñgog famaguon ’an mafaisen i mañainan niha ñgai’an ’nai para u bira siha tatte giya siha. Estague’ na momentu i sumen na’triste gi dos saina ’nai mahuhuñgog finaisen famaguon niha inigoñg pas yan trañkilida gi hagas guma’. Makat gi dos saina ’an mahahassu para ñgai’an ’nai u fan gai gima’ ta’lu.
***
Man-suette i man-madisplanta sa’ trabiha memetgot ha’ i sensian kilisyanu gi entalu famiia. Libianu malagnos kanai niha gi bandan ayudu. Lau hombre este na gineftau sen ti parehu yan i ta gogosa na pas yan trinankilu gi halom gima’ta mismu.
Makat sumensaga sa’ hagu finenina debi un’ fanuguñg gi maseha hafa na che’chu’ i gai gima’. Yayas ’sino ti mauleg sinientemu, debi un’ suñgun pot no u layu’ i amun guma’. Fuetsau unna’ grasiosu matamu pot sumensasaga hau.
***
Lokue’, ti libre hau chumochu maseha hafa malago’mu gi katkuet ora. Gigon otru oramu gi kusina, ensegidas masuspecha kau para un’ chochu sin siha. Sentidu gi katkuet kinalamten. Ni achog chelumu, guaha todu tiempu inadahe piot asaguaña.
Yangin gumagualu’ i chelumu, siempre un’ tulus hau umayuda gi entalu tinanom yan munachochun pinegsai siha. Hombre ’an malañgu hit makat para ta letke ’an kalamten i prohimu. Siempre fuetsau un’ kalamten.
***
Pagu ’an mama’ i taguan hau, otru siempre matan niha kulan mandidibi hau kantida. Lau gigon kalamten hau talu, ma-atileg fasun niha kulan mohon todu mauleg. Un’ suñgon kulan putin taduñg chigu pot sumensasaga hau.
***
Kada mattu hau gi gima’ mañainamu un’ hassu i mañge na siñienten hagas gima’mu. Sige hau umensinahyau para un’ kesoda’ esperansa gi tinayuyotmu kau ñgai’an mohon ’nai un’ fañoda ta’lu fanliheñg famiiamu.
Makat na kuestion lau muñga hinalañg. Sige ha’ manayuyot ginagau inesgaihon gi fitme na kanai i Saina. Ti uttimu suspirus i chinatsagamu. Lau pega inañgoghomu giya guiya solamismu. Siempre un’ dia un’ kineni’ tatte gi hagas lugatmu.
I ta fapoposgue pagu guiya este i hemhom antes de umanana. Tat chalan ti barañka yan piligrosu. Muñga hinalula, na pasensia hau gi todu kinalamten-mu. Apela hau gi disposision i Saina sa’ ti un’ diniñgu mamaisa gi didog na oran inigoñg-mu.
Pagu yan un’ guiguife gumana i lottery, na seguru na un’ fahan i tekit antes de un’ lalalu’ sa’ un’ diskuida hau gi primet obligasion-mu. Pinasensia. Si Iku.