Fondu para planun Marianas

By
|
Posted on Jul 17 2011
Share

Mauleg na ayudun fondu nina’en Depattamenton Interior pot para u matutuhon planon ekonomia guine. Enfin, ha oppe i hagas ta kuestiotiona hafa na taya’ planu ‘nai siña ta bisita hafa masusede yan amanu ‘nai manlotgun hit.

Lau hagas ta lilikue’ i sasyanta ta aliligau i yabe lau hagas ha’ i yabe gi sagaña. De dios!

Debi ta fan satton gi mafotman ennau na planu kosake siña ta pega papa’ hafa siha para u fan machogue, ñgaian i haanen para umakomple yan hafa otru siha presisu na u fan malimienda na areglo gi kare mona.

Este na planu, planuta. Pues mauleg ta tatiye fitme kosake siña i akague na kanaita ha tuñgu hafa i agapa’ na kanai. Maila ta tatiye satton.

***

Guaha lokue ninae’n Interior fondu para umatutuhon maguadog lugat siha guine ‘nai malofan i maipe na achu siha gi papa’ tanu. Este na mapta’ achu ha tutuhongue ginen hilu isla papa’ esta iya Guam.

I minaipen achu yan hanum gi sanpapa’ libianu ma-usa para una’ kilulog i yinerata elektrisida. Yangin felis, pues siempre tana’ para uson guaguan na laña ya u tunog papa’ megai i kuentan utilidat guine.

Hu lie’ este na sistema giya Oregon Institute of Technology (OIT) ‘nai i fuetsan minaipen papa’ tanu mafabrika usuña ya mana’ hanau halom gi yenereta’ (generator). Este muna’ kalamten i yenereta’ yan kandet enteru kampon eskuela ya siudan Klamath Falls.

***

[B]Areglon pantie, biskileta yan tax[/B]

Pantie’ famalaoan, bisikileta, marijuana, casino ya mafana’an chalan yan fasilidat i tagfe’na na chechu’ i man-sabiun i Deni’. Madagau gi un’ banda pot asuntun ekonomia buente pot mampos mapot i asuntu. Lau na ti manmanhula’ este siha na sabiu para uma-adelanta i lina’la’ publiku?
Esta sige mage kumahat i finatton otru sakan na eleksion. Siempre talie’ hafa este siha na man-sabiu para umasañgan gi hilu esperansa na siña ma-insutta talu i intellihenten publiku. Dispensa un’ ratu: Ti todu tiempu siña in’ fababa i botadot. Siñaha’ masge’ un’ biahe lau ti u dos ratu pagu na birada!

Gi todu lugat botasion (precincts) siña in’ sañgane tautau hafa un’ attikulu chechu’ miyu para in’ adelanta kualidat linala’ niha na biahe? Guahu unu yahu limie’ hafa bidan miyu sa’ taya’ trabiha malalagnos gi gaseta pot chechu’ miyu sustansiau. Chechu’ abarambau yan tai bali na areglu, huñgan!

***

Manyayas hit mangupot na ti ta lie’ i industrian magagu ‘nai ha tutuhon kumahat huyuñg yan trastesña gi puettun Tanapag. Ayu ‘nai sige hit man-afaisen ‘nai mediu karera esta i batku para iya China. Ni unu lokue’ rumepara ‘nai kumadidiñg i Japan Airlines, Nikko Hotel yan otru siha man-dañkulu na bisnis ya madiñgu Marianas. Ha chule’ huyuñg keblen niha. Sipudera u mapega maseha dididi’ para dagin tulaika. Ai na diskuidu ya megai pagu manmasasa’pet pot kohun fondu.

***

Umablañku finihu’ si Gobietno Fitial yan Kilili gi menan komiten Congresson Estados Unidos de America pot asuntun ayudu para famaguon tautau hiyoñg ni manmafañagu guine sudadanon Amerikanu.

Si Kilili ayudon proteksion ha fama kumu propiu na aksion. Si Fitial ha apunta huyoñg na mampos megai i kuattro mit (4,000) na numeru ya siña tinilaika gotpe i disposision politika guine dispues.

Makat yan sentidu na asuntu ya dinancheña yangin masede hafa ginagagau gi lai US Immigration sa’ mas antau i disposision siha pot sumudadanon America. Kanaha’ todu membron komite tumatiye si Kilili gi aktu ni ha lagnos.

***

Ha faisenyu i amiguhu Magoo hafa kumeke ilegña “uchan ma-adde”. Hu esplika na guiya ennau i chata’an haane ‘nai mampos dispasiu i pinedoñg uchan. Ti konfotme.

Dispues hu sablasus, “Brada, chamu ginagacha’ uchan kinilag sa’ ai de dios na pinite. Esta inna fuetsas hau para un’ fa’ amigumu i kemun todu dia”. Duron chaleg.

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.