Maliñgon Konfiansa

By
|
Posted on Jul 03 2011
Share

‘Nai maliñgu konfiansan kometsiante guine ni man-dañkulu fiñkas niha, ensegidas ha huchom bisnis niha ya ha bira siha tatte gi tanu niha. Ha batsalan huyoñg kase $5 biyon pesos ni hagas patte gi halom ekonomian iya Marianas.

Este na sinisede i muna’ dimu ekonomiata pagu. Estague’ mina mas menos i pottanmonedan gobietnon iya Marianas. Hafa man-chogue para u malimienda este na chinatsaga?

Lamegai siha na disareglu fumagchae’ i los prohimu. Sumasaunau i taya’ kabales na areglon hutnaleros ginen i gobietnon federat.

Mas finiñot este ni man-fatsu siha na areglon lai ni pumunu’ appottunidat mamatinas ganansia gi man-bibisnis guine. ‘Nai esta ni mona ni tatte, ha huchum pettan niha ya man-hanau tatte gi tanu’ niha. I maliñguta ganan otru lugat siha gi oriyata. I kuestion: Kau ñgaian’ talu na tiempu ‘nai u milalag mage gi tano’ta man-dañkulu fiñkas kometsiante? Ni unu siña pumega kalulotña guine na haguha.

Ti hita ha’ pumadese poduñg ekonomia. Kada unu gi estados siha giya America pinalolo’pu lokue’ parehu pesti. Lau ensegidas man-akonsutta hafa na programa appruebau ya matutuhon man-machochu’. Ha dobla ensegidas mañgas niha ya matutuhon pinetsigen ininan programa gi otru estados siha para umana fan setbe gi estados niha mismu.

Ta diseseha mohon na taiguine linistun niha i man-ma’gasta gi inakuden chechu’ linahyan. Lau puru akton abarambau tat kumu “pantie” famalaon yan biskileta. De dios mihu! Masotta probleman ekonomia mientras man-bakasiosion giya Palau. Na ti man-manhula’ hamyu para in’ adelanta linala’ linahyan?

Guaha este chechu’guenna lau debi u guaha fotmat na sensian kabayeru para ta fan arikohe pot para ta asegura na todus tumataitai parehu na pahina.

Pagu na haane i mina’ sisientai siete años desde finagpu’ geran dos guine. Megai man-dimalas guennau na gera, parehu ha’ tautau-ta yan sindalu siha gi todu atmos banda. Dañkulu na destrosiu lau ni unu sumeha umaregla tatte linala’ familia guine.

Mafattu siha kuestion gi fina’ akomparasion tiempun Japones yan Amerikanu guine. Gi tiempun i mefe’na (Japones) metgot yan homlu ekonomiaña iya Marianas. Este na areglon Japones kumonfitma modun linala’ natibu gi bandan kutturan tanu–fangualuan yan peskan tasi.

Matulaika este na modun linala’ gi hinalom Amerikanu ‘nai megai gi tautau-ta madiñgu offisiun hagas kuttura guine ya man-machochu’ para i Navy yan Interior. Desde ayu na haane ti parehu esta plaset yan modun linala’ guine sa’ memegaiña man-hutnanat entalu gobietnu yan praibet.

Ta diñgu i asegurau na kutturan gualu yan peska pot para ta fan machochu’ gi otru banda. Hu komprende i konbiñienten i mapresenta gi nuebu na modun lina’la’. Lau mampos pagu mueye yan ti asegurau modun linala’ta piot sa’ siempre mas menos chochu’ guine. Hafa mohon hinasson miyu?

Hu komprende naturat gi tautau ‘nai tinetpe lache. Lau ti hu komprende para umaletke asuntu ni kabales fumafana’ hit pot taya’ fondu gi kahan iya Marianas.

Este na mañan lamegai gi man-ma’gasta i mas na’mamahlau sa’ oppan mafanue i publiku na estague’ un’ asuntun linahyan ni sumen seriosu lau memegaiña lumeletke buente pot mapot i asuntu. Lau, seha un’ ratu ya un sumurisa unu ya mana’ daña yan unu siempre dos. Desde ñgaian na miyon i unu yan unu na kuentas elementariu? De dios mihu!

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.