Mapuan galaide iya Marianas

By
|
Posted on Mar 19 2012
Share
By John S. DelRosario Jr.
Contributing Author

Namatman i linau, dilubiu, pagyu yan hinalom tasi (tsunami) gi linala’ i tautau siha gi señgsoñg. Ya para todu i pinadese, sige ha’ mañgarera i man-ma’gasta kulan no siakassu.

Kau hayun niha malipan maisa siha gi chagu’ gi halom sumen makat na chubaskon lina’la’ kontra i tautau niha mismu? Kau propiu i para umafa’ taya’ i sumen seriousu na chinatsagan i tanu ginen hilu’ aire? Na ti yangin manunog u fan mas hihot yan i pinadesen i tautau siha ni ha represesenta gi hegsu’ i Deni? Hafa na mampos oppan i mañan fandañgu ke hai’las?

Yangin primet sustansian representasion gi publiku i mapegan interest i tautau giya monana, pues hagas taigue este na sensia gi halom man-ma’gasta siha. Entre maleletke i asuntu kulan fugun manog sa’ taya’ siña ma-offrese gi maneran satbasion probleman linahyan ya man-e’ensinahyau para u fan haguñg un’ ratu. Ke lau ti in’ atrebi hamyu inefresen ayudu para i publiku?

Dispues de inna’ rindondu oriyan apuya’ miyu ginen i sueddu ni mafattu ginen inapasen mame tax, magahet na sumen taya’ satton yan antau na ineppe siña innae’ i publiku pot satbasion lina’la’? Na ti lamayot patte hamyu muna’ mas tailaye gi hilu’ taya’ bindan miyu gi alacha ’sino dos años na tiempu? Mañgge confitmasion “biba” yangin ti in’ sedi na u faliñgu gi hilu’ munton dinage. Fan gai mamahlau sa’ ti kaduduku i publiku!

Esta ti impachu i publiku lau fatigau lumie’ na memegaiña besis ti in’ tiñgu chochogueña satton yan antau na che’chu’ linahyan. Siña batbaru un’ atrebi hau gi ti fafayimu. Lau ennau na sensian muron u fagpu’ na eleksion. Nahoñg na dañu esta in’ pega gi matan publiku ya ni unu giya hame bachet, tañga ’sino udu. Siempre u oppan i sentimenton mame na biahe sin ditension ya tana’ fagpu’ gi presisu na tinilaika.

Este i kada ratu i man-ma’gasta man-asablasus gi gaseta interisimu che’chu’ muron. Kulan estorian todu man-listu para u fan malag As Matuis, lau sige naya man-liliku’ ma-aliligau i yabin kareta. Lau ni unu lumie’ na hagas ha’ i yabi gi sagaña (ignition). Buente bisiu i para u fan afaisen pot para umana’ kalaskas sekus niha sin presisu. De dios mihu!

Ha faisenyu’ amiguhu Magoo hafa na duru man-kuñkurahe i gobietnu yan presidenten i sanhilu’ na guma pot dibin administrasion gi Fondun man-ritirau.

Ineppe as Kindu: “Ti listu i gobietnu umembrasa responsablidatña ya pinega gi sagaña ’nai finaisen nu i presidente para u tachu ya u famatinas antau yan satton na disision pot APAS dibi para i fondu”.

Yangin esta ni hafa na atten politika tai mamauleg, pues propiu na u guaha disision ginen i magalahe kau para tafanai guiguine ha’ pat guaha enfin ineppe ’nai siña ha satba i linala’ mas ke sais mit na man-ritirau.

I fumabobot casino mañgekuentos gi mismu tiempu na u saga i tanu’ man-indihinau gi halom natibu pot no u guaha mas aminasu gi kuttura yan tradisiont tanu’. Ti umaya i man-sañgan yan machochoneg ot casino. Mas tinilaika i modun linala’ natibu guine ke hafa talie’ deste antes. Man-mafañagu mas problema para i tautau yan otru siha modun lina’la’ ni hagas estrañgeheru para i natibu. Siña in’ rikonose posision miyu maseha para inna’ konsiste pot primet biahe?

I finu’ mimiyu kulan un’ dilinkuente na saina ni sige ha sañgane famaguoña na muñga man-gimen maneska lau kada pueñge ha uñgag-gue’ estake togpuñg. Yangin muñga hau na u guaha mas aminasu gi kutturan natibu, pues huchum i pettan sanmena kosake hita ha’ yan hita tafan a’afana’ diariu. Kontodu television yan gaseta siha u fan mahuchum fuetsau.

I publiku pumadedese todu bidan muron gi inadisgustun man-ma’gas niha. Todu sumasañgan na guiya i dinanche. Lau ’nai ta ebalua kabales, taya fitme na ineppe masañgan fuera ke huegon politika pot para u fanliheñg ñaihon un’ ratu mientras mahahassu hafa mauleg na dinage para u labla talu i publiku. Gi finu’ un’ saina, chadegña magacha’ un’ dakun ke un’ ke’yau. Hafa mohon?

Buente pot hinalom tiempun maipe na mampos diskalentau kontodu relasion man-ma’gasta siha. Haye ha’ un’ atan fumofofu kulan torun agaga’ gi halom pastahe. Estira pinasensian miyu ya in’ atetuye satbasion asuntun linahyan siha. Innague’ mina’ man-manhula’ hamyu guine gi alacha. A` Saina!

admin
Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.