Sueno, lao taya` mamamaila`
I Asunto: Guaha ume`esalao “sueno”, lao taya` batko gi puntan tasen iya Marianas.
I Opiñion: “Sueno” un` notisia gi antigo na komunidat Chamorro na guaha mamamaila`.
Sesso ta taitai na guaha mangai interes industria siha man-halom mage Marianas para u fan bisnis. Mauleg yan na`magof ennao na mensahe piot pago na tiempo `nai mampos chatsaga i tano`.
Mauleg ta abiba ennao na gaseta yangin enfin, gaige ennao siha na industria gi puntan tase gi sanlago na patte giya Marianas. Lao ni ta usa bainakulo (binocular), dañkulo na dinida kao magahet na man-gaige esta na mañgakakaghalom para i puetto.
Un` señor mamaisen gi halom man-ma`gas industria siha giya Amerika, Japon yan Asia kao man-magof yumute` salape` niha guine. Ni uno mumalague` umatrebigue` sa` mampos mueye` i pisun areglo siha giya Marianas. Man-arikohe ya man-hanao para iya Malaysia, Cambodia, Singapore yan otro lugat siha giya bisinuta Asia. Maliñgo i konfiansan niha nu iya Marianas.
Hafa signifikasioña este na maliñgon konfiansa kontra iya Marianas? Fuera de hafa gaige pago tat komo industrian magago yan turista, siña ta polu na taya` otro industria para u fatto mage mientras i areglon man-inbesta guine sumaga gi chukan amaka: kada huñgan, ahe`!
Pinalo`pu` este nu i dañosu na areglon federat `nai ta diskuida hit ya humalom man-dispone gi uson tano` publiko. Guaha 300 hegtarias ha guot` para presetbasion indihinao na tinanom yan gaga` siha. Mofo`na esta disposisioña ke hafa mauleg `nai para uma-usa i tano` publikoi pot benefision taotao tano`. Estegue` otro chinatsaga fuera ke monhayan siha na finatsu gi lai ni man-ma-apprueba gi malofan na ocho años.
Esta na problema ti oppan pago, lao kulan un` tinituhon fotte na pagyo ni esta ha tutuhon manrikohe para u prensa papa` todo i gaige gi me`naña. Estegue` afañielos ni mangaige hit pago. Siempre u fatto ennao mage na pagyon chinatsaga. Megai siempre na taotaota u fan tai-che`cho` gi halom siñko años na tiempo.
Ta diseseha na i man-ma`gasta u dobla mañgas niha ya u tutuhon planon haf` taimano `nai siña mareskata hafa tetenan na industria ni mangaige guine pago. Si Yuus Maase`!