Mattirun Sagu

Share

Maseha ha danche hit sagun coronavirus puede ti machalapun gi enteru atkipetlago pot pipinu` na chenut. Ni mediku ti matuñgu` haf` este na sagu. Dispues tai amot.

I man-namase` i man-amku` piot i mangai chenut korason yan gofes. Mas ke dies mit manpininu` giya America na semana gi mangai idat. Lau i chenut todu ha aminasa kontodu famaguon.
Gi pa`gu, i mas fitme na inadahe i para ta fañaga gi gima`!

Asuntu
I chanda gaige gi 15-mit na empleau ni gumagana suetdun popble. Guaha planun miyu umadelanta suetdun niha? Lokue`, haf` planun miyu pot pagamientun man-ritirau?

Komprendiyun na gai atburotu i asuntu. Lau este `nai humalum abilidat kabisiyu man-aligau satbasion todu. Kase guaha tautau gi gima` hombre mañiñila ` i kandet.

Bisnis
I industrian bisita guine inaminasa ni maribahan numerun finattun ruplanu ginen Honolulu yan Japon. Pa`gu, un` ruplanu mafattu ginen Japon gi semana. Suette `an guaha 40 na pasaheru. Maribaha!

Este na finaposta kumonfitma paskan este na industria piot pa`gu na tiempu. Dididi` na fina` atburotu ya mañaga i bisita gi tanu` niha pot no machansa haf` na sapet pot sagun chenut.

Poresu na mauleg ta atan haf` otru na pisun ekonomia fitme achog halum pagyu! Ha nesessita este kapas yan mehnalum na kabisiyu.

Tinahuñg
Lokue`, siempre u guaha anunsiu para empleau PSS na chatsaga subin suetdu pot taya` fondu. I gobietnu lokue` ha anunsia planun maribahan moneda pot menus fiñkas gi kaha.

Pinadesen ha`ilas gi enteru elmundu `nai kontodu hita man-pinalala`e. `An siñku pesus salape`mu ya para un` famahan kostat pugas kase kontra butsiyu i uttimu disposision. Estague` na estau `nai mangaige hit.

Coronavirus
I chenut mañahguan hanum i gofes ya chinema` i tautau humaguñg regulatmiente estake dimalas.

Ti malimitte i pesti gi man-amku`. Maseha haye siña tinatme. Lau idat yan maliñgun fuetsan hinemlu` man-amku` mina` un`ratutu ha` mantinatme nu este na pesti. Mientras mas mañaga gi gima` mas mauleg para i hinemlu` niha.

Lau gi halum este na chinatsaga ta selebra kinahulu` i Sainata gi lañget gi Dameñgon Resureksion. Hana`e hit kampu, esperansa yan inañgoghu na ginen bendisioña siempre tasoda` hinanau-ta gi halum homhum yan barañka na chalan.

I Saina i luserun enteru elmundu piot gi halum iran un` pipinu` na sagu `nai solu satbasion i tai achaigua na bendisioña.

Ni Unu
Kontodu hita ha hogse maribahan ekonomian elmundu `nai ni unu soplu. Presisu sattun na inadahe gi dididi` na fiñkas-ta.

Hu repara dos na sinisede guine na mattiru: mansilensiu tautau-ta gi halum didog na chinatsaga yan dibinan pipinu` na sagu. Ti ayikun na sapet finattun dos attikulu.

Lau guaha konsuelu gi finu` i Saina gi un` estorian biblia `nai ilegña, “Kontodu este u falofan”. Tita tuñgu ñgai`an `nai u na`lu tatte otdinariu ha`anita lau hu añgoghu finu` i Saina guine na patte.

Adahe na tirun miserapble na pinepble `nai mamokat-yu` antes. Lau kada losgun-yu` (gi uttimun nina` siñahu) hana`eyu` ni kanaiña para bai kahulu`.

Konfitmasion na guiya i dichu esperansa yan linala` ni dumispopone ha`anita! Felis Pasguan Resureksion!

Pasgua
Puede felis yan namagof hinanau familia gi Pasguan Resurekson—selebrasion kinahulu` Sainata Jesukristu gi lañget—anai ta onra estoriaña kumu uniku na Nanalibreta.

Hu tatiye misan Santo Papa Francisco gi television gi St. Peter’s Basilica. Gai tiempu pot todu fino`ña finu` Latin-Greek matranslada guatu gi finu` Eñglis.

Hu tuñgu` na lamegai gi familiata manginacha` mattirun maribahan ekonomian i tanu`. Ha nesessita este na chinatsaga kapas na disposision kabisiyu. Guaha tautau gi gima`?

Planu
Hu pepesa haf` na planu guaha pot futtunan famaguon-ta. Lau inipus silensiu i tanu` guine na patte. Entre dañkulu planun niha `sino masauleg “que sera” i asuntu. Siempre tali`e!

Gi hilu` presente na obligasion haf` planun miyu gi todu patte para in` adelanta ha`anen tautau-ta siha guine na petlas? Mandatun konstitusion i asuntu mina` hu pañgun kumu obligasion manma-elihe. Mauleg ta huñgug haf` planun miyu!

Ayudu
Guaha siha na estadu ti nahuñg fasilidat hospitat mina` humalum i federat man-ayuda. Mapetsige pot megai man-tinatme ni sagun coronavirus. Mas ke lamita kontra lina`la` `nai sin ayudun hospitat, mandimalas.

Na`mañau na chenut gi katkuet manera. `An taya` presisu para un` diñgu i gima`, bintaha `an sumagau hau. Espiha haf` siña in` chegue kumu familia gi fina`pus ha`ane.

Puede ma`ase` i Saina ya hana` fan soplu hit ginen este na pesti. I hinemlo`ta gaige gi kada unu giya hita. Adahe hinemlo`mu diariamente. Gaige este na disposision giya hagu!

John S. Del Rosario Jr. | Contributing Author
John DelRosario Jr. is a former publisher of the Saipan Tribune and a former secretary of the Department of Public Lands.
Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.