Nesessidat Mamopble

Share

Para umasedi mas tautau-ta mañaunau gi programan SNAP (foodstamps) ni offisinan gobietnu taimanu rinekomendan Kilili pa`gu na semana.

Namagof sa` sin ditension ma-attende i dichu presisu na nesessidat tautau-ta siha gi bandan neñkanu` `sino alimientun familia.

Gigon ha aregla i gobietnu este na asuntu kase 2,000 esta mas ke 4,000 na tautau-ta mankualifikau ayudun SNAP.

Hana` magem sentimentog-hu pot mampus pausa hatsadan suetdun 14,000 na empleau ni gumagana sumen tagpapa` na pagamientu pa`gu. Siha este na tautau-ta mas numesessita ayudu gi bandan mantension kinanu` familia.

Kudos para i dos kabayerus guine na patte. Mas manlibianu tautau-ta gi hilu` suffisiente na mantension niha.

Piligru: Teñga man-masañgane hit para tana` para mantikan ga`ga` pot tatkilu` haga`. Este na abisu lamayot patte lache!

Gaige mas piligru gi hinegsa`, todu klasen pan, pasta, soba`, yan pastre. Rason? Estague` na neñkanu` siha `nai sumen bula asukat. Ti anog sa` ti hechuran asukat tenda. Lau gaige i asukat gi halum asientun este siha na neñkanu`. `Nai madiriti uttimoña mama` mantika gi halum tatauatu-mu.

I dididi` na mantika gi fina` katne yan guihan presisu para un` nina`e fuetsa-mu. Ti umetnun gi halum tatautau-mu`. Kulan gaselina-mu diariu. Nina`e hau fuetsa pot misustansia. Mandage ayu` i baba kontra gugat yan korason-ta. Otdinariu na usu libre hau diariu!

`An duda hau fatachoñg ya un` husga mismu. Todu neñkanu` ni mi-asientu mi-asukat gi mismu tiempu. Este na infotmasion hu chule` ginen estudiu siha pot haf` propiu na neñaknu` para hinemlu` tatautau kontodu korason.

Repite: Dos presisu na ta komprende: 1). Ti katne ni gai mantika i problema. 2). Gaige lamayot pattte gi asukat ni ta papañut diariu. Fuera de asukat gi botsiyu ni tafafahan ginen i tenda, i sigiente manmi-asukat: hinegsa`, todo klasen pan yan pastre, yan pasta. I asukat este siha na neñkanu` mama` mantika gi halum tatautau-mu. Kontodu gugat korason-mu siempre inaminasa. Fuetsau hana` kahulu` libra yan haga-mu sin presisu.

Tinatiye este ni guinaiya-ta mañochu. Achog esta nahuñg sige ha` ta sumuke hit piot yan mañge` i boka. Estague` primet pasun para preparasion daibites. Un` fana` mames haga` yan inipus fina` mantika gi ridondun sintura-mu. Hagu ha` para un` pinadesi diskuidumu.

Atetuye homlu` na modun makonsuman neñkanu`. Utut amanu i siña bisiun para un` ambentuye sentada-mu. Gigon un` siente haspug choneg platumu!

* * *

Santa Maria: `Nai un` tiempu madibate gi lehislaturan Guahan para umana` suha selebrasion ha`anen Santa Marian Kamalin humalum-yu` na guaha siha botlu gi entalu` estrakadan palabra.

Hu hassu lokue` na hupupulan un` fotten pagyu ni fumafana` Marianas direktamiente. Lau dispues humanau papa` Guahan ya ayu `nai ha chalapug-gue`. Dios mihu na destrosiu pinegaña.

Nanalau ni para tafan mama` Amerikanu gi bandan relihion. Na ti magahet na katolisismu i petmanente na patte gi kutturan natibu desde mas ke kiñientus años tatte? Hafa na para u saunau fina` botlu? Manmalefa hamyu haye si Santa Maria? Pot fabor fan gai asi` ni anten miyu.

Hu guadog kontodu gi Santa Biblia haf` mantugi` pot si Santa Maria. Huñgan, kase tres biahe mamensiona. Lau hu atetuye yan tatiye ginagau yine`ase` pot afamau na Nanan Hinimiddi yan Pinasensia. Gi ti hoñgiyun siha na bendision hu aksepta nina`iña gi hilu` hinimidi. Hu faisen lokue` para u guatdia yan bendise famaguon-hu piot ayu siha i mangaige gi chagu`.

Bendision ta nesessita ginen as Santa Maria. Ahe` ti matdision taimanu `nai ha sablasus as Pongsona iya Guahan gi `nos kuantus años malofan. Tiñgu` haf` achaiguan miyu! Hinimiddi gi sumen yo`ase` na nanan i Saina-ta.

Minalañgu: Gi hiniben-hu megai besis `nai hu soda` un` prohimu sessu sumetmun namaisa gi eskuelan Chalan Kanoa. Hu pasensiaye umekuñgug haf` siha ha esplilika. Desde kuentas esta politika ha pula` kabales. Lau i lumiliku` gi ha`ane offisioña esta i oran deskansu.

Enfin hu faisen haf` pinadesiña na taiguihe uttimoña. Ilegña na ayu ha siente i fotte na putin ulu ni sige papa` gi tatautauña. Kulan mohon matai kandet. Umasungue` dumeskansa guihe na pueñge. Gi sigiente oga`an kulan mahohogsegue` papa un` potput yan makat na sabanas.

`Nai tiha susuñgun putin iluña `nai malag i hospitat. Manasaga guihe estake dumeskansa. Humalumyu`na machuda` haga` iluña (stroke) na taiguihe pinadesiña.

Inamku`: Gi inamko`ta dañkulu lokue` matulaikan fuetsa-ta. I fan guot-ta mas ñaba`. I timo-ta lokue` mas tai fuetsa sumustenin maisague`. `An chatmata hit mas problema kumalamten achog halum guma`.

Gi karera ha saulag hit chenot amku` desde putin koyentura, tomu, kustiyas, yan otru siha chinatsaga. Guiya este na idat `nai ta bira hit tatte manmama` neni pot segundu biahe. Lau muñga hinalañg. Na`e animu umestira hau diariu. `An haf` un` nesessita hagu un` chogue cha`mu fananagu`. Na`e animu pot hinemlo`mu!

John S. Del Rosario Jr. | Contributing Author
John DelRosario Jr. is a former publisher of the Saipan Tribune and a former secretary of the Department of Public Lands.

Related Posts

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.