Dibinan Manehante

Share
Sige lahihu ha pache fotgun unai i hinatsasaña fina’ guma gi kantun tasi. Mientras tantos, hu ebalulua kau fitme ya ti umayamag `an monhayan.

Dispues de añglu’, kau u madisgrana yan manu gi halom granun unai finenina para u muebague’? Kau u batsala papa’ i pumalu? Yangin hu’ kula todu i inai ya unna’ fan parehu mineduñg niha, kau u sustene tumachu ya ti u machalapun papa’? Bula kuestion ni ti opiyun.

I puntu: Todu ta petsige piot ’nai sumasaunau ha’anen linahyan, debi u guaha listu na planu pot siakassu na madisgrana i asuntu ni ta petsisige. Dibinan manehante i asuntu ni debi ta atetuye sinparat para minauleg i linahyan piot gi halom ira ’sino mattirun naturat pat diskuiduta mismu.

Hu tuka este na attikulu pot hu lie’ na mampos matman i manehanten gobietnamentu guine. Ni unu malagu’ mumueba kalañke’ña pot no buente u odda’. Entre ennau ’sino mampos nina’ fan disgnau ni te’ug na asuntun linahyan siha na esta nina’ fan udu, bachet yan tañga.

Gi hilu’ gueku yan oppan na taya’ animu para uma-adelanta i ha’anen i tautau siha gi señgsoñg, guaha mas para in’ atrebi prumisenta gi batbaru na mañan kabron yan muron na biahe? Kau magahet na man-tai haga’ matan miyu para in’ dage i publiku ta’lu? Adahe na hame ni publiku dispues bai’n pada’ pechun mame mea culpa pot yine’ase’ gi man-tai balin miyu? De dios!

Mas didog mamamaila’

Klaru na man-apalo’pu’ siha sustansiau na asuntun linahyan ni muna’ litiku kinalamten operasion gobietnamentu guine.

Mientras gaston nesessidat publiku sige hulu’, pinatañg ’nai sige lokue’ man-mahuchum i bisnis siha. Este na chinatsaga fuetsau ha utut i kantidan rinikohen kontribusion tax. ’Nai ma’tut i kontribusion tax, mas menos na fondu gi kaha para apas sueddu yan setbisiun publiku siha.

Este na chinatsaga umafagcha’ yan i mamamaila’ na mattirun basnag ekonomian i mas dañkulu gi tanu’, iya Uropa. Ya ti umahñau na este na pesti todu siempre u affekta kontodu hita guine. Estague’ un’ silensiu na milag lagu’ botkan ni tat ti u soñge sa’ esta sige mage.

Fondun Retirau

Tat nasion maseha sumen dañkulu fuetsan ekonomiaña ti nina’ matompu’ ni obligasion fondu para i man-retirau. Deste America, nasion Uropa siha, Japon yan otru lugat siha sige ma-estudiaye taimanu ’nai para u kontinua este na setbisiu. Ayu mas ma-konsidedera i man-amku’ ni numessesita ayudun hinemlu’.

Hita lokue’ guine ti man-soplu hit ginen dibinan este na obligasion. Debi u fan ma-apase i man-retirau. Lau ginen manu mage ennau na fondu? Gi mismu tiempu, kau guaha tetehnan dispues de ma-apase i man-retirau para usun hinemlu’, edukasion yan otru siha presisu na setbisiun publiku? Estague ’nai gaige i mamakatña i kuestion. Lau na ti guaha man-offrese “better times” guine gi alacha?

Eskatminan Silensiu

Estague’ un’ sumen bonitu na sunidu piot ya ginacha’ hau mamatmos gi halom masgu’ lago’mu sa’ para un’ dinispacha as neni. I tunada paire finaposña, kontodu palabrasña. Satton na finaisen gi nobia para un’ ninae’ ni dos patman kanaiña. I problema: siñaha’ ninae’ hau ’sino ha ñega enteramente finaisesen-mu.

Chamu hinahalañg. Sige ha’ chumukan i uttimu na diniseha ginen i korasonmu. Pasensiaye si neni gi hilu’ kariñosu na iniga puede guaha kampu gi mames na korasoña para un’ ineppe prontu hafa un’ diseseha. Siempre u fattu ennau na respuestasion, kau huñgan pat ahe’. Lau siempre u fattu antes de mina’ tres na minachum atdau.

Pot chaleg: Hana’ hahassuyu’ este na kanta ’nai man-mayute’ i lalahen Saipan gi sisienta siha na sakan ni nobian niha pot mantai botas (boots) Beatles. Man-madalalag i boys ginen Guam. Ai, man-mayute gi un’ banda pot botas kukunitus Iñglatera. Ni pumadan Menuma’ ti ginana tatte sensian neni. Sali ham ha’ dispues de mañganta “Hard Days Night” para bai’n lasa mamahlau mame pinadesen botas. Ai dios mihu na putin chetnot!

By John S. DelRosario Jr.
Contributing Author

John S. DelRosario Jr. Dayao
This post is published under the Contributing Author. He/she does not normally work for Saipan Tribune but contributes for a specific topic or series.

Related Posts

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.