Tutuhon Ha`anen Gupot

By
|
Posted on Nov 27 2013
Share

Pa`gu na ha`ane tutuhon ha`anen gupot siha gi enteru iya Marianas. Matchan satton na agradesimientu pot todu bendision-ta maseha ha gacha` hit te`ug na pineble yan chinatsaga.

Gi korason kada unu, machuchuda` fitme na sensian esperansa ya todu man-listu bumatbaruye i mattirun mattiempu. Ta gagau i Sainata, ginen na`mase` na tinayuyot-ta, bendision esperansa, minesñgon, pinasensia, yine`ase` yan himimidde gi karera mona. Siempre u fattu bendisioña gi bespiran Noche Buena.

I mañglu` tiempon maneñgheñg mas fresku `nai ha guaife dididi` chinatsagan hinasosota pot para talie` klaru finaposta gi halom te’ug na fina` sirenu. I fotgun hagun cha`guan u fagase papa` pinitita pot para ta ta`lun tumagam gi hilu` minagof finatton i Nanalibre-ta. Na metgot inañgonkun miyu giya guiya sa` tai-chaigua yan taihinekog fuetsaña yan yine`aseña gi man-mauleg na kinilu siha gi pastahen enteru elmundu.

Maseha tininun Spam, finadene` satdinas yan titiyas, saubog golai haya yan otru sentada poble na natibu ni man-manñge`, lagnos ya in` apprubecha yan membron familia. Ta repasa inafamauleg yan malimiendan pogse` familia pa`gu na sakan. Fehman na tinayuyot para i nuebu na sakan. Ta faisen i Saina ya u apatta i dañu, U nae` ni deskansu i mangaige ‘sta gi naftan yan ayu seha kassu man-madispone dispues. Si Yuus Maase` yan Happy Thanksgiving!

Mattirun Siklu

I te`ug na pinadese yan chinatsaga guiya este i finattun siklu. Era, kada sisienta años chumatsaga enteru elmundu. Ti soplu tano`ta gi este na disposision ginen hilu`.

Puede esta ta danche i fondun tasi `nai ha birague` hulu` este na karera. Adumididi` ta tutuhon rumikohe tatte ha`anita. Gai tiempu este na birada ya tinaka ha` dies años estake para ta gosa dididi` linibianu gi linala`ta.

Hana` hahassuyu` un` tiempu `nai kontodu i mas fitme na kasunes-hu gungon (Levis) matiteg. Adahe para un` titeg kasunes gungon lau diberas adumididi` matiteg estake tai bali. Hombre gungon ha disase, kuandu menos kasunes regulat.

Lau tafan manayuyot gi Saina puede lachadeg galaide`ta tatte gi katma na kliman linana`la`. Makat magahet este na karera gi katkuet kinalamten.

Regalon Noche Buena

Sige ñietu yan ñieta siha mapasalista hafa malagu` niha na regalu para i bespiran noche buena. Tumegkun-yu` `nai hu hahassu tatte i man-sen poble yan sinantusan na mañainan mame ni sumuñgun didog na tiempun ha`ilas.

Taya` regalu soluke `an basihan lateria ni in` chili` para i papa` satge ya sige in` sihun kadu` batku, biskileta yan tumobet. Uma`afagcha` yan tutuhon tiempun maipe. Pues, maseha man-minikukusan ham, in` sausau chadeg gi todu inanaku` kanai mame mientras sige ta`lu in’ cheneg hugeten `an basihan lateria. De dios na animu achog man-minikukusan.

Lau haye u hinahassu `an esta duru ham man-galileg gi halom odda` yan potbus!

Puti didog na chinatsaga

Gi hospitat Honolulu, Los Angeles, yan San Diego `nai hu faghae` mas mamoble na Amerikanu ke guahu. Esta humanau-yu` para i kapiyan hospitat manayuyot pot para bai` komprende haf’ sustansian pineble. Magahet, de hemunos de kulot tautau `an finagchae` mamatmos gi halom fache` estau chinatsaga.

Dispues, i seriosu na mattirun minalañgu tai ineskohe lasas `sino rasan tautau. Parehu puti na pinadese ni sen oppan gi matan kada familia ni fumalague hospitat inespihan ausiliu.
n n n
I pineble yan ti amtiyun na chenet ni hulie` guihe siha na hospitat teñguañghu tatte Saipan dispues de felis todu finapos i lahihu. Esta pa`gu fitme na leksion linie`hu pot dos modun chinatsaga. Diberas, mansuetten tautau hit mit besis ke memegaiña. Fan mannae` mit grasias na Thanksgiving Day.
n n n
Para mona, mas guaguan apas setbision hinemlu` kontodu amot. Man-namase` tautau-ta ni manai keble para u kubre gaston mana` hanau malañgun familia para hospitat hiyuñg Marianas.

Klaru este na indikasion na mampos bahu yan malañgu lokue` ekonomia-ta. Poresu na guaha `nai finagchae` mamapot i malañgu mana` hanau ensegidas.

Pot para ta bira este na pinadese, presisu na tafana`gue famaguonta man-homlu` siha na pinetsige desde sentada yan etsisiu. Sineyu` yan finanaguen mauleg na modun hinemlu` gi famaguon-ta mas fitme sa` desde man-hoben man-mafana`gue haf` propiu pot hinemlu` niha.

Maulegña prinibene pa`gu ke para tafan a`adulalag gi fina` gotpe pot diskuiduta mismu. Famo`lu dididi` para `an ginacha` hau u`uchan lau manana mampos i ha`ane.

Todu u fan malofan gi chalan chinatsaga pot minalañgu, hoben pat amku`. Este i dos chinatsaga tai ineskohe kau haf` kulot lasasmu `sino haf` estaumu, riku pat poble. I pinadese parehu gi katkuet pañgpañg chubaskun lina`la`.
n n n
Sumen na` pinite un` tata `nai ha sasañgan i uttimu biahe `nai halie` asaguaña yan lahiña antes de u fan hinala papa` ni napu gi duranten metgot pagyu giya Tacloban, Fipinas. Un` patgoña ni hagugu`ot libre. Makat na pinadese ya mauleg ta hahassu i prohimu gi tinayuyot-ta puede u lalibianu `an ha tutuhon rumikohe tatte ha`aniña.

`Nai mana` para un` amku` pot ti sumaga gi Stop Sign, finaisen ni polisia haf` na mampos hinalulula. Ilegña, “Ke sa` un` dudulalagyu`, pindehu!”

[I]John DelRosario Jr. is a former publisher of the Saipan Tribune and a former secretary of the Department of Public Lands.[/I]

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.