Mantene fitme tradision natibu
I tradision yan kutturata kulan un’ guihan. Gai dadalag, tatautau yan ulu. I dadalag guiya i finaposta desde antigu na tiempu, i tatautau ‘nai man-gaige hit pagu kumu pisu ni ta hatsa yan tana’ fitme ginen finaposta, yan ulu ni ta u’usa’ para talie’ mona karerata gi halom modetnu na linala’ta.
Para un’ tuñgu’ para manu hau, debi u fitme kinemprendemu ginen manu hau mage. Gi hilu’ fitme na onru gi tradision yan kutturamu ‘nai libre hau kumayun chachalan-mu mona kontodu sumen potput na halom tanu’.
Ta onra i rikesan guelu gi kada biahe ‘nai ta pega gi apaga’ta i achon chechu’ linahyan pot para tana’ fan libre tautauta ginen fuetsau na modun linala’ esklablu ni finañagu ni baban ekonomiata pagu. Estague’ i dichu chechu’ yan obligasion kabeyerus pagu.
—
[B]Naftan Chat-disision [/B]Todu dos banderan politika umamanag amanu i siña para u konbinse i botadot na i planuña i paire. I programan man-ritirau ma-usa kumu katnada. Todu klasen trompison mapega halom gi hilu este na intension.
Mauleg buente na intension lau ni unu umestudiaye hafa tinateña i mampos geftau na programa. Deste fondu para manhatsan guma’ ni mapunu’ dispues, mana’ fan halom kontodu i ti mañaunau gi kontribusion, trenta pot sientu gi sueddu para i rumitirague’ taftaf; $9 miyon ma-ayau para fasilidat justisia, yan tres pot sientu na subre para i membron lehislatura kada sakan; yan otru siha trompison.
Gi mismu tiempu, diniñgu fuetsan gobietnu muna’ halom ni obligasioña. Na fan daña todus este siha na diskuidu sa’ siempre todus man-ritirau yan membro fumafana’ un’ sumen taduñg na naftan chat-disision. Ni achogha’ ta upus i lañget yan sasalaguan, tat seguru na guaha antau na satbasion.
Dispues, yangin masusede na taya’ pagamienton man-ritirau, kumeke ilegña na pininu’ lokue’ appottunidat niha assistimienton hinemlu’ sa’ matai lokue’ inyun niha health insurance. De dios na linau este na mamamaila’.
—
[B]Finapos dos amku’ [/B]Umasoda’ dos amku’, un’ bihu yan biha, gi kanton tasi ‘nai mamomokat separau pot para u estira i gigat ni esta kumeke fañague’.
Respetau felisitasion yan konbetsasion niha. Kada unu ha sañgan dibuenamente hafa sessu bidadaña na tiempu. Parehu felis lamayotmente finapos famaguon niha.
Kontodu mumon layu’ bihu maplanta sin binibu ‘sino betgansa.
Ti mattu i bihu mamokat un’ minachom atdau. Sige i amku’ ha konsidera kau malañgu pat hafa chinatsagaña. Ti apmam, sumugu’ i hagaña para u sinañgane na guiya muna’ para mattu si tataña pot esta ha malefa. Era, gi dos tres dias malofan ti ha soda’ chalaña tatte gi gima.
Un’ dia gi biradaña ginen kattan, kulan ha lie’ mona i gachoñgña mamomokat. Hanae’ animu para u kegachae’. Lau mientras mas ha hagu’ pasuña, mas lokue’ chumagu’ i bihu. Dispues maliñgu gi halom lemlim tautau.
Matachoñg i biha sa’ kulan yayas ya ilegña na buente esta madispone i amiguña. Mattu talu i hagan i bihu ya sinañgane na mas malañgu si tataña ya debi u pega gi gima.
Mamatinas i biha atulin harina yan kaddon manog fresku (un’ punidera ni mañañada’) ya hana’ machulie’. Misin ñaihon lago’ña ‘nai ha hahassu i amiguña.
Dispensayu’. Finatinas-hu ha’ este na estoria ‘nos pot taya’ para bai’ tuge’. Lau ‘nai esta sessu hit man-uguñg pot idat yan maliñgun hagas fuetsan sinsenta yan kalun koyentura, mauleg tanae’ animu yan tinayuyot para i tetehnan haaninta. Si Yuus u bendise hit todus yan famliata. Si JR.
—
Esta man-yayas i hagas kabayeros siha ni man-gaige pagu kumu kapitan i gobietnamenton iya Marianas. Guaha fayen baba sa’ hayuña mañogne otru lau guiya i trampusau yan kabronau kumu tatan i tanu’. Guaha mampos mefnu’ na esta ha dodobla hila’ña ‘an umadiñgan. Gi katkuet manera, maliñgu esta i konfiansan i tautau gi abilidat niha mumaheha asuntun linahyan. Taya’ fafattaa, fuera de “biba”, i para tanae’ siha settifikun bien felis gi tinilaikan haanen niha. Siempre tafan parehu manohge gi parehu na plaset.