Attikulu Dose umakontra yan tradision
Ti ayu i oppan dañosu gi papa’ Attikulu Dose ‘nai gaige problema soluke i uma’atog gi santatte ‘nai para u tulaika i fandamenton sisteman dueñon yan disposision tanu guine.
Pot ihempo: Pot mas ke kuatro sientos años kada unu gi entre hita dueño kabales ‘nai uttimu disposision tanu’ gaige giya hita mismu.
I Attikulu Dose, yangin in repara kabales, gaige na para unna’ fan dueño todos ni tanu’ praibet na propiadat. Deste ñgai’an este na para tasede para u chule’guan hit ni tano’ta lau hagas tradision tanu’ i kada unu dueño ni tanoña?
Pot fabot atan ya muñga man-tinane ni mampos suspichosu na probision ‘nai malimitte haye siña gai tanu’ guine sa’ gi mismu tiempo inamot hau nu i propiadatmu. Taitai i Attikulu Dose ya in’fan mamaisen antau na kuestion siha ya unna’ klaru hinassomu.
[B]Sueno! Nachatsaga Na Mensahe [/B]Silensiu i chatagmag ‘nai hu huñgog sueno na katen gayu gi chagu’. Hu konsidedera kau pot mampos katma i hinalom oga’an mina’ oppan mampos ayu na katen gayu. Lau dispues linimus ni burukan ruplanu ni dumiñgu Saipan guihe na chatagmag.
Esta na’ fugu i triste yan na’mahalanng na katiña piot sa’ ha gu’ot attension-hu. Sige hu dibina hafa mohon sustansiaña. Era, i sueno na mensahe kulan notisia para i linahyan na guaha mamamaila’ ginen i chagu. Antes giya Pagan, sueno mafattu ginen unu gi tautau niha gi hegsu Regusa. Era guaha batko kakaghalom ginen Saipan gaige gi puntan tasi.
Lau i sueno ni huhuñgog ti pot finatton batko. Buente notisia na guaha mamamaila’ un’ seriosu na chinatsaga para i tautau-ta siha. Gi todu birada ha sufa’ hit sumen guaguan na apas utilidat, gaselina, fektus yan otru siha subrida kontra pottanmonedan familia. Lau i sueddo tabla gi sagaña ‘sino ma’utot. Ai, puedde ti mas makat i mamamaila’ sa’ trabiha i dadalag ha’ este i talilie’.
—
Duru i prohimu umahala yan hinaguetña medianu na guile. Sige umafulu’ estake ha hatsa gi hilu’ lamasan mattiñgan. Mientras tantos, duru i otru amiguña umetupag gi halom fañuchuyan guihan ‘nai pesasa chaiguan. Manhala lokue’ dispues mas ke medianu na tataga’.
Machule’ dispues talayan niha ya mayotte gi fina dañkulu na fina’ hoyu gi kanton unai. Todas talu ‘nai marikohe talayan niha. Guahu ha’ tai kineni’ sa’ balakon chiliguagua’yu’. Lau mauleg dispues mapatteghu. Nahoñg na kelaguen tiau ni mana’ chinatfinue’ ma’sun yan un’ tinilada na doni’ sali. De dios na amotsan taloane yu’i.
Lau diberas na sa’pet i halom titiñgtiñg na somnag. Taya’ kampu para misirikotdia. Entre un’ suñgon lahe ‘sino tulus hau para iya hamyu.
—
Umasoda’ dos amigu. Unu kulan misin mikosna sa’ sinagu. Sinanngane ni amiguña na buente makat ha sabureha hafa ha kakano’. Ilegña ayu na ha suhaye lugat kimuderu pot no u inadite ni chetnotnna.
—
Manae’ iun’patgon papet ni maestraña. Ilelegña na si John Boy debi u o’mag diariu yan u areglau trahiña antes de u hanau para i eskuela.
Lalalu’ i nana pot masañgane ni mutuñg patgoña. Humanau gi sigiente dia ya umalie’ yan i maestra. Ha laladde maestra, “Offisiomu guine para un’ famana’gue, ti para un’ fan ñgiñgiñge’hau patgon tautau. I lahihu umo’omag diariu yangin malago'”. A’ Saina.
—
‘Nai ha pesa na estague’ listu umakamu’, humanau si Duñg Malas kumonfisat. Finaisen as pale kuantu na Yuus guaha. Mamatkilu un’ ratu dispues ilegña, “Dies!” Sinañgane as pale na u ritirague’ estake ha tuñgu i dinanche na ineppe.
Gi hiniyoñgña ginen gima’ Yuus, umasoda’ yan Juan Malas ya ha faisen ni mismu kuestion. Ilegña si Iku, “Dalai hau Duñg, unu ha’ na Yuus guaha!” Ensegidas ineppe as Duñg, “Ni ñgai’an, hombre i dies timalagu’ si pale ha aksepta!” Ai tatnai mauleg este i che’chu’ atrebisau yan atotgante.
—
Umasoda’ dos pitbetsu. Unu ilegña na esta a’asu iluña ni malate’ña. Ineppe ni otru na mas gao’ña sensian tomtum sa’ ni unu tumuñgu na ti senmalate’-gue’. Amanu mohon ‘nai gaige mañamu?