Gastu kontra benefisiu

By
|
Posted on Aug 14 2011
Share

Mientras si Kilili ha espipiha impeñu para uma-inklusu Marianas gi benefisiun food stamps ni maresisibe giya America, ilelegña i gobietnu as Fitial na guaguan gaston para uma-administra i programa guine.

I dichu kuestiona: kau propiu na disision i para umapuni mas benefisiu pot gai atburotu amanu ‘nai para umasodadae’ gaston operasion este na programa?

I ha petsisige si Kilili mafattu ginen i tatau ni rumesiside i entut na benefisiu food stamps pagu. Oppan na kontodu tautauta giya Hawaii ma-u’usa foods stamps niha fumahane man-malañgu yan familian niha neñgkanu’ ginen foods ni maresisibe. Ti ileleghu legat yan propiu lau estague’ na koyentura ‘nai ma-ayuyuda i man-malañguta ni man-mareferi para hospitat Hawaii.

Anog lokue hafa i dichu asuntu na listu este na administrasion pumatañg mas ayudu para i man-na’mase’: Pot galun kreditu haye chumochogue chechoña. Si Kilili ti galun ha a’atan soluke haf’ taimanu na para unna’ mas antau i setbisioña gi publiku. Estague’ ‘nai ha pega antiosña, antios publiku kumu kabales na setbiente.

Pertsonatmente, debi u petsige si Kilili i finaisenña para i mayoria ni numesessita ayudu. Siempre gi uttimon haane u klaru amanu ‘nai gaige i konsensian kinimiten para umana’ libre i publiku ginen modun estau esklabu na lina’la’ pagu.

Yangin gai konsensia este na administrasion ya trabiha ti kakayus sikosña ginen mantikan steak yan mahoñgañg, pues ayuda si Kilili ensegidas ‘sino hame ni publiku bai’n na liliku’ petision para u klaru pot uttimu besis na magahet na ma-nesessita este na ayudu guine para i tautauta. Hafa na mampos udu, tañga yan bachet i leyisleche gi este na asuntu? Si Yuus Maase`!

[B]Guaha ha’ ti para hita [/B]

Malalagu i tiuhu gi hilu achu’ mattiñgan sige ha planta i tekin. Ti apmam in’ lie’ sige kumilulog huyuñg gi sagua’. In’ fagchae’ tropan man-dañkulu na tataga’ ni chumaflulun i tekin kulan papet. Unu ha’ in’ keni’ guihe na biahe. Ilegña un’ amiguhu, “Suñgun sa’ guaha ha’ ti para hita”. Hu pañot i lastiman katdume ni malagu huyuñg gi hiyuñg mattiñgan.

Mañgone’yu’ yan primuhu’ dos midianu na ayuyu gi chalan Tagpochasu. Hu polu gi fihonhu mientras sige ham gumimen yan chesa. ‘Nai para u hanau gi kase hihot ‘las dose, hu birayu’ para bai’nae’ unu lau ni unu gi dos gaige. Piniloghu na kinilili’ ni galagu . Gaige ha’ i ga’hu dumeskakansa kontentu. Guiya buente este talu i “guaha ha’ ti para hita”.

Hu tuñgu’ na hu danche buena i torun binadu gi brusueluña ni humanau halom gi korasoña. In’ arastreha lastron haga’ña gi halom homhum estake sen taya’ lastru. In’ diñgu i lugat, sige ham mañaleg yan mañguentos pot malagu i toru. Lastima sa’ siempre u matai gi kareraña ya ti hame umaprubecha. Polu pot “guaha ha’ ti para hita”.

Sige un’ amku ume-kuñgog konbetsasion famaguon pot responsablidat prontu gi ora gi masehafa na pinetsige. Mafaisen haf’ hinassoña, legña, “I sague’ tasi ni unu ha nanañgga”. Gigon ha tutuhon milalag huyuñg gi sagua’, ti u nalu halom pot guaha atrasau mattu. I puntu: Yangin hafa para un’chogue, tutuhon kontiempu para muñga diniñgu ni ora.

‘Nai mayaye’ tatautauhu, guaha fumaisenyu’ kau guaha chetnothu. Dispues ‘nai kalan lumodu’ sinturahu, guaha talu fumaisenyu’ hafa hu kekechogue nu guahu. De dios i pachot tautau. Tatnai mauleg. Piot i natibu ni puru entot hinassosoña siha. ‘An para bai’ tatiye minalagu’ otru, muñga sa’ ni hafa na hotma mauleg.

I manñge’ na bokan natibu gai minapot mafatinas. Tat kumu motsiyas manog. De dios na chochu’ deste manfe’ hagun doni’, tumates yan puntan kalamasa. Dispues, un’ lagnos te’lañgña i manog, un’ pikan finu todu, kontodu i fina’ golai.

Un’ kadu i te’lañaña ya gi mismu tiempu un’ pega i motsiyas gi halom satten pot para unna’ masa. Trentq minutu dispues, fata’dhoñg ya un’ saulag sa’ paire. Piot ya unna’ pikan ñaihon dididi’. De hemunos de pinegsu’, siempre un’ malefan ñaihon esta’i sigiente dia ‘nai sinapet hau. Manñge’ na boka magahet lau pot gai mutmorasion.

Disclaimer: Comments are moderated. They will not appear immediately or even on the same day. Comments should be related to the topic. Off-topic comments would be deleted. Profanities are not allowed. Comments that are potentially libelous, inflammatory, or slanderous would be deleted.